جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در میان روایات تفسیری که از اهل‌بیت پیامبر: به دست ما رسیده است، حجم زیادی اختصاص به گونه روایات تأویلی دارد. مراد از تأویل حقایق خارجی هستند که این روایات از آنها حکایت دارند و به آنها راهنمایی می‌کنند.این‌گونه روایات کمتر مورد توجّه و تحلیل مفسّران قرار گرفته است. مسئله‌ای که روایات تأویلی را مورد بی‌مهری قرار داده است، عدم شناخت مبانی و منطق این تأویلات است که از اهل‌بیت صادر شده است. خلط معانی تنزیلی و تأویلی و منطق نقد و ارزیابی و فهم آنها مشکل اصلی در برخورد با این روایات است. اهمیّتاین موضوع آنگاه روشن‌تر می‌شود که محور اساسی تفاوت مکتب تفسیری اهل‌بیت را با سایر مکاتب در پذیرش تأویل می‌یابیم. تأکید اهل‌بیت: بر این ویژگی از آن روست که از دیدگاه ایشان، مبنای تأویل یعنی آن حقیقت خارجی که در بطن آیات به آن توجّه شده، معرّفی و دلالت به امام است. این امر به جهت آن است که طریق عبودیّت و شناخت و طاعت خداوند، اطاعت و پیروی از امام است زیرا امام مظهر اسماء حسنای الهی است و راه شناخت و عبودیّت خداوند تبعیّت از اوست. بر این پایه، فهم تفسیر تأویلی نیز نیاز به مبانی دارد تا کنه تأویل و دلالت‌های فرا زمانی و مکانی آن را سازمان بخشد.مبانی فهم تأویلات استنباط شده از روایات عبارتند از: اول: الفاظ عام در قرآن عمدتاً دارای مصادیق خاص هم هستندکه آن مصادیق، ائمه هستند. دوم: امام مجرای اراده الهی در تبیین و اجرای هدایت است.سوم: احکام الهی، احکام جزیی و فرعی و زمانی نیستند بلکه بر حقایق نوعی و کلّی قابل تسرّی هستند.چهارم: حلال و حرام الهی در قرآن بر امام و شیعیانش و دشمنان او بر پایه همان طریقیّت دلالت دارد. پنجم: راه دین‌شناسی ،شناخت امام است. ششم: ظاهر آیات که به‌صورت ماضی آمده بر حقایقی قابل تطبیق است که در آینده تحقّق خواهد یافت.اما در این میان ،تفسیر تأویلی آسیب‌هایی هم دارد که باید با بررسی‌های سندی و محتوایی بازشناسی شوند.عمده آسیب روایات تأویلی در سه حوزه مرحله صدور حدیث، به جهت عدم درک صحیح معارف بلند توسط برخی راویان، و مرحله نقل، به جهت تصرف‌های غالیان در برخی نقل‌ها و مصادره آنها به نفع خود با دست اندازی به آنها، و مرحله فهم احادیث تأویلی ، به جهت خلط حوزه‌های زبانی، خلط تفسیر و تطبیق، و امثال این‌ها رخ می‌نماید.

افزایش جمعیت نتیجه ازدواج و کنترل جمعیت نیز مقابله با طبیعت و امر فطری محسوب می شود این مطلب ضرورت تحقیق را در این زمینه روشن می سازد و به همین دلیل ما موضوع کنترل جمعیت از دیدگاه فقه اهل بیت (ع) را برگزیده و در چهار فصل بررسی نموده ایم. فصل نخست: در این فصل کلیات و تعاریف از قبیل معناو مفهوم کنترل جمعیت، تحدید نسل، مسأله عزل و سیاست جمعیتی، تفاوت بین کنترل جمعیت و تنظیم خانواده، تاریخچه کنترل جمعیت، اندیشه های جمعیتی و...بررسی شده است. فصل دوم: ادله موافقین از قبیل کریمه، نسائکم حرث لکم...، جواز عزل در سنت (که در این دلیل روایات عزل را دسته بندی شده) قاعده اصاله الاباحه، عائله سنگین و نفی عسر و حرج، عمل معصوم (ع) و مسأله نیاز به آب و...در این فصل مورد کنکاش قرار گرفته است. فصل سوم: در این فصل دلائل مخالفین از قبیل مناقشه در جواز عزل (در این مناقشه شش اشکال شده)، نفی سبیل کافرین بر مسلمین، منافی بودن کنترل جمعیت با اعتقاد به رازقیت خدا (در این بخش از آیات و روایات فراوان بهره گرفته ایم)، بررسی فرض ضرورت کنترل جمعیت. چگونه کنترل جمعیت موجب خسارت و زیان است، مطلوبیت کثرت جمعیت در نصوص دینی و بالاخره در پایان این فصل با استفاده از تفاسیر قرآن کریم مغایر نبودن کنترل جمعیت با نظام آفرینش خدا مورد بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم: در این فصل راههای اختیاری کنترل جمعیت از قبیل عزل، دارو، ابزار، سقط جنین، مورد نقد و نظر قرار گرفت. و به راههای غیر اختیاری کنترل جمعیت نیز اشاره و نظریات مذاهب اربعه اهل سنت درباره سقط جنین بررسی شد. و در پایان این فصل ضررهای ناشی از سیاست کنترل جمعیت اشاره ای شد. و نیز در نهایت با توجه به مقدماتی که گفته آمد نتایجی را با نام "استنتاج و جمع بندی" اخذ، و آن را بر شمردیم.

خداوند قرآن کریم را برای هدایت انسان ‌ها فرستاده است و هدایت انسان‌‌ها فرع بر فهم آیات الهی است. همچنین پیامبر را به عنوان مبیّن قرآن قرار داده است و پیامبر نیز اهل بیترا پس از خود به عنوان مفسر و مبیّن قرآن معرفی نموده است. از آن حضرات روایات بسیاری در تبیین معارف قرآنی بر جای مانده است. در این راستا روایاتی از امام حسین نیز به عنوان یکی از اهل بیت توسط راویان ثبت و ضبط شده است. غیر از روایاتی که به منزله تفسیر معارف قرآنی است، گاه آن حضرت در ضمن سخن یا مکتوبی، به آیه‌ای شریفه استشهاد نموده است و گاه در ضمن سخن و یا در پاسخ به پرسشی، به تفسیر کلام وحی پرداخته است.در این پژوهش، بر اساس روایات و نقل ها از منابع تاریخی، روایی و تفسیری، بخش عمده ای از استشهادات قرآنی و روایات تفسیری امام حسین همراه با تحلیل آنها مورد بررسی قرار گرفته است. آنچه مسلم است، دراستشهاد به آیات یا تفسیر آنها توسط حضرات معصومین هدف یا اهدافی دنبال می شود که در ضمن تحلیل هر مورد، به عنوان دیدگاه و یا دست کم احتمال اشاره شده است. همچنین غیر از تحلیل محتوا به روش تفسیری یا تفسیر مطلق بودن آنها یا تاویل بودن آنها اشاره شده است.این نوشتار گامی کوچک و در این زمینه می باشد. بنابراین، پیشنهاد می‌شود که در ادامه و گام‌های پسین در راستای استشهادات قرآنی و روایات تفسیری امام حسین و به طور عام اهل بیت باید چندکار انجام پذیرد: 1- بررسی تمامی موارد موجود از استشهادات قرآنی و روایات تفسیری امام حسین و سایر معصومان و احصای آن موارد؛2- بررسی اعتبار یک یک آنها که طبعاً با دو روش بررسی سندی و متنی و محتوایی انجام پذیر است؛3- بررسی و تحلیل محتوایی و شکلی عمیق یک یک آنها که طبعاً جزئی تر و خردتر بودن عناوین را می طلبد، تا هدف تحلیل عمیق به درستی انجام پذیرد.

چکیده ندارد.

عنوان این تحقیق، «نقد و بررسی دیدگاه‌های شبلی نعمانی درباره پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) در کتاب سیره النبی(ص)» می‌باشد. شبلی نعمانی از دانشمندان مشهور شبه قاره در قرن نوزدهم و بیستم میلادی می‌باشد. مهم‌ترین اثر این دانشمند، کتاب «سیره النبی(ص)» می‌باشد. این کتاب، تلاشی است ارزنده که در آن، نه تنها به زندگانی پیامبر اکرم(ص) پرداخته شده است، بلکه کل تاریخ اسلام مورد بررسی قرار گرفته است؛ از این رو در این کتاب، علاوه بر بررسی و تحلیل زندگانی رسول الله(ص) به بررسی نقش اهل‌بیت(ع) آن حضرت نیز پرداخته شده است. از آن جا که نسبت‌های فراوان و اتهام‌های گوناگونی به حریم پیامبر(ص) و اهل‌بیت وی زده شده است؛ لذا این تحقیق بر آن است تا قضاوت نماید که دیدگاه‌های شبلی نعمانی در مورد پیامبر و اهل‌بیت، تا چه حدی مطابق با واقع است؟ قضاوت ما در این پژوهش، مبتنی بر اصل پذیرفته شده فریقین در باب نبوت و امامت می‌باشد که طبق آن، پیامبر(ص) و اهل‌بیت وی دارای مقام عصمت می‌باشند.این تحقیق، پاسداشتی است از مقام امامت و موضوع عصمت.در این پژوهش علمی، تلاش خواهد شد، برجستگی‌ها و نقاط قوت کتاب «سیره النبی(ص)» شبلی نعمانی را همراه با نقاط ضعف آن معین نماید.این پژوهش مشتمل بر چهار فصل و خاتمه می‌باشد.فصل اول: شامل کلیات، زندگانی شبلی نعمانی، آثار و تألیفات شبلی نعمانی، به ویژه معرفی کتاب سیره النبی(ص)،اوضاع سیاسی و اجتماعی در عصر شبلی نعمانی می‌باشد.فصل دوم:نقد و بررسی دیدگاه‌های شبلی نعمانی درباره رسول خدا(ص).فصل سوم: مشتمل بر دو بخش است: بخش اول: نقد و بررسی دیدگاههای شبلی نعمانی درباره امیرالمومنین حضرت علی(ع)؛ و بخش دوم: نقد و بررسی دیدگاههای شبلی نعمانی درباره حضرت فاطمه زهرا(س) و فرزندان. فصل چهارم: بررسی و نقد دیدگاه‌های شبلی نعمانی درباره مسائل و وقایع مربوط به اهل‌‌بیت(ع).و در آخر، خاتمه و نتیجه‌گیری ذکر شده است.

قرآن کریم با رعایت اختصار و اجمال در بیان برخی مطالب، مانند آیات مربوط به معارف بلند اعتقادی و همچنین آیات الاحکام، صرفاً کلیات این مطالب را بیان نموده و بیان جزئیات، تفاصیل و مصادیق آن‌ها را بر عهده پیامبر (صلّی الله علیه و آله) به عنوان مبیّن قرآن کریم گذاشته است. اما بعد از رحلت ایشان، مسلمانان چگونه باید ابهامات خود در مورد معانی آیات را مرتفع سازند؟فقط ائمه (علیهم السلام، علم و توانایی پاسخ‌گویی به همه سوالات در این زمینه را داشته‌اند، زیرا حقایق قرآنی را فقط مطهرون به طور کامل و صحیح درک می‌کنند و ائمه (علیهم السلام) بنابر حکم آیه تطهیر و با تبیین پیامبر (صلّی الله علیه و آله) مصداق اصلی مطهرون هستند. از سوی دیگر در مورد مسأله ولایت و امامت نیز قرآن کریم، اصل موضوع امامت را مطرح وکلیات آن را بیان نموده و معرفی مصادیق، به پیامبر (صلّی الله علیه و آله) سپرده شده است. آن حضرت نیز در روایات مورد قبول شیعه و اهل تسنن مانند خطبه غدیر، حدیث یوم الدار، حدیث منزلت و روایت جابر، به طور صریح و روشن، امیرالمومنین علی (علیه السلام) و یازده فرزند او را به عنوان ولیّ و امام امت اسلامی معرفی نموده است همچنین قرآن کریم، صفات و ویژگی‌های امام بر حق را بیان نموده تا طالبان حقیقت بتوانند مصداق آن را بیابند. وجود نص الهی در تعیین امام، علم الهی و عصمت، سه ویژگی امامان بر حق هستند که پس از پیامبر (صلّی الله علیه و آله) این سه ویژگی، حتی از جانب مخالفان ائمه (علیهم السلام) برای کسی جز آنان، ادعا نشده است، و این‌گونه قرآن کریم، مردم را به سوی اهل بیت (علیهم السلام) راهنمایی می‌نماید. اما از سوی دیگر، ائمه (علیهم السلام) نیز با بیان جایگاه و فضایل قرآن کریم، آثار و برکات موجود در تلاوت، استماع، حفظ، تدبر و آموزش قرآن کریم و با یادآوری صفات ویژه آن مانند نورانیت و شفابخشی قرآن کریم، مردم را به بهره‌مندی از آثار و برکات قرآن کریم و استمداد از آن در حل مشکلات دینی و دنیوی خوددعوت نموده‌اند. ضمن اینکه برای بهره‌مندی هرچه بیشتر از این آثار و برکات، راهکارهای عملی مانند این موارد را ارائه نموده‌اند: ایجاد طهارت ظاهری و باطنی، اخلاص، خشوع، استماع و انصات روحی و جسمی در هنگام حضور در محضر قرآن کریم و خود را مخاطب خداوند دانستن.

در قرآن مجید، آیاتی وجود دارد که در عظمت و شأن اهل‌بیت? نازل شده است و یکی از مباحث مهم در تفاسیر شیعه و اهل سنت توجه به آیاتی است که راجع به فضایل این بزرگواران است. در این پژوهش دیدگاه ابواسحاق ثعلبی(م427ق) در مورد آیات نازله در شأن اهل‌بیت? مورد بررسی قرار گرفته است.فصل اول مربوط به «کلیات تحقیق» و «مفهوم شناسی اهل بیت» است. فریقین در این‌که منظور از اهل‌بیت رسول خدا? چه کسانی هستند دچار اختلاف شده‌اند؛ شیعه معتقد است که اهل‌بیت رسول خدا? دوازده امام معصوم و حضرت زهرا سلام الله علیها است؛ ولی اهل سنت مصادیق فراوانی از جمله همسران رسول خدا?، بنی هاشم، اهل مسجد و... را ذکر نموده‌اند.در فصل دوم زیست‌نامه مولف و تفسیر ایشان مورد بررسی قرار گرفته است. ابواسحاق ثعلبی نیشابوری مفسر شافعی مذهب قرن پنجم از برجستگان در تفسیر، حدیث و ادب است. ایشان نزد اساتید بزرگی به فراگرفتن علم پرداخته است. ثعلبی دارای تألیفات متعددی است اما بیشترین شهرت وی مربوط به تفسیر ایشان است که در دوره‌های بعد، افراد بسیاری از این تفسیر تأثیر پذیرفتند.در فصل سوم به آیات امامت و ولایت از دیدگاه ثعلبی پرداخته شده است. ابو اسحاق ثعلبی در مورد آیات امامت و ولایت به سه روش عمل می‌نماید: در برخی از موارد آیه را در مورد امام? می‌داند و به دفاع از آن می‌پردازد. در موارد دیگری آیه را در مورد امام علی? می‌داند ولی مصادیق دیگری نیز همراه آن نقل می‌کند. سوم بدون این‌که بیان کند آیه در مورد امام علی? است، از آن عبور می‌کند.فصل چهارم مربوط به فضایل اهل بیت? در تفسیر ثعلبی است. ثعلبی در مورد آیات فضایل اهل بیت?و آیات فضایل امام علی? به همان شیوه پیش عمل نموده است؛ در مواردی آیه را در مورد اهل بیت? و امام علی? می‌داند و با ذکر روایات و اشعار آنها را تأیید و به دفاع می‌پردازد. در موارد دیگری علاوه بر نقل فضایل اهل بیت?، مصادیق دیگری نیز در ذیل آیات مربوطه بیان می‌کند.

شعر و شاعری در میان شیعیان و شیفتگان اهل بیت (ع)، از جایگاه والایی برخوردار است، بی‌شک عاطفه و احساس پاک و خالص شاعر نسبت به اهل بیت (ع)، انگیزه اصلی سرودن بسیاری از این اشعار بوده است. شعر متعهد شیعی، از زمان پیدایش خود یعنی صدر اسلام تا به امروز، نقش مهمی در بیان احساسات نسبت به عقاید شیعی شاعران، ایفا نموده است. با توجه به جایگاه رفیع اهل بیت (ع)، شعر شیعی باید هم‌چون آینه‌ای، نشان‌دهنده فضیلت‌ها و تابندگی‌های خاندان پیامبر (ص) باشد. در عصر کنونی با توجه به مسائلی چون تبلیغات گسترده و نفرت انسان‌های پاک نهاد از ظلم و ستم و نیز تحقیقات جویندگان حقیقت، این نوع شعر به سرعت در حال انتشار است. در این میان معروف عبدالمجید، شاعر مصری از جمله افرادی است که پس از قبول مکتب تشیع، به سرودن اشعاری در این زمینه روی آورده که سرشار از احساسات پاک، عواطفی زیبا و معانی عمیق است. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، بر آن شدیم تا اشعار عبدالمجید را به‌خصوص در دیوان «بلون الغار- بلون الغدیر»که بیشتر در مورد اظهار ارادت به پیامبر (ص) و ائمه (ع) به‌ویژه عشق به امام حسین (ع) ، ماجرای غدیر، واقعه عاشورا و... است به روش کتابخانه‌ای مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم. وی در اشعار خود، با زبانی ساده و صریح، عشق و علاقه خویش را به خاندان عصمت و طهارت نشان داده و راه پیامبر(ص) و اهل بیت (ع) را راهسعادت و پیروزی دانسته و از حاکمان نالایق عصر خویش و حکومت‌های باطلشان، شکوه می‌کند.

به نظر می‌رسد درطول سیزده قرن اسلوب غالب بر تفسیر، تفسیر ترتیبی بوده است و مفسران تا قرن چهاردهم به تفسیر موضوعی که اسلوب دیگری در تفسیر است، عنایت کمتری داشته‌اند. این در حالی است که تفسیر موضوعی ممکن است از نظر اصطلاح، اصطلاحی نو ظهور باشد ولی اصل آن از زمان نزول قرآن و همراه تفسیر ترتیبی وجود داشته است. این مطلب از روایات و بیانات پیامبر6و ائمه معصومین:که منشاء علم تفسیر هستند و بیانات ایشان به عنوان مرجعیت علمی و محک داوری مورد توجه است، قابل اثبات است. در تفسیر موضوعی علاوه بر روش قرآن به قرآن می‌توان از سایر روش‌های تفسیری از جمله روش تفسیر روایی، عقلی، علمی و غیره نیز کمک جست. به علاوه تفسیر موضوعی گرچه دارای همگونی صوری با تفسیر قرآن به قرآن است ولی به دلیل این که هرکدام دارای اهداف متمایزی هستند نمی‌توان آن‌ها را با هم یکی دانست. همچنین باید گفت گرچه شیوه‌ی تفسیر موضوعی دارای موافقان و مخالفانی است؛ ولی با این وجود بررسی روایات و بیانات اهل‌بیت: نشان می‌دهد که این شیوه‌ی تفسیر مورد تایید ایشان است. این روایات به چند دسته تقسیم می‌شود که عبارت است از روایات دلالت کننده به جایگاه قرآن؛ روایات ارائه کننده تفسیر موضوعی؛ روایات ناظر به تقسیم بندی معارف قرآن. به علاوه ائمه‌ معصومین:در زمینه‌ی بیان معارف گوناگون اخلاقی، اعتقادی و فقهی و غیره و در قالب‌های متنوعی چون نامه، خطبه، مناظره و ادعیه شیوه گردآوری آیات مربوط به یک موضوع و جمع‏بندی و سپس استفاده از آن را آموخته‌اند. همچنین تدوین آثاری در موضوع آیات الاحکام و آیات نازله در شان اهل بیت:توسط شاگردان و اصحاب ایشان و تالیف کتاب‌هایی چون تنزیه الانبیاء، در عصر معصومین:و دوره‌ی نزدیک به عصر ایشان می‌تواند گویای این مطلب باشد که تفسیر موضوعی در مکتب تفسیری و سیره‌ی اهل‌بیت:دارای پیشینه قابل توجهی است. اقسام تفسیر موضوعی عبارتند از: 1- تفسیر موضوعی با رویکرد فهم ارتباط معنایی آیات بر مبنای نظریه وحدت هدف در سوره‌ها؛ 2- تفسیر موضوعی واژگانی؛ 3- تفسیر موضوعی با رویکرد فهم ارتباط معنایی آیات بر مبنای وحدت لفظ و وحدت مفهوم؛ به نظر می‌رسد جوانه‏های این اقسام، گاه به طور مستقیم و گاه غیر مستقیم در بیانات ائمه معصومین:قابل مشاهده است. کلید واژه: تفسیرقرآن، تفسیر موضوعی، اهل بیت:.

از آنجا که ارزش گذاری انسان ها بر اساس میزان معرفت آنها صورت می گیرد وملاک برتری انسان بر سایر مخلوقات این است که می تواند و استعداد دارد به درجه بالاتری از معرفت نسبت به خداوند متعال نایل شود و هدف از خلقت انسان نیز معرفت و عبادت حق تعالی معرفی شده، می توان نشان داد یکی از بهترین راه های دستیابی به این هدف توجه دقیق به سیره انسان کامل، یعنی آینه تمام نمای حقیقت است. برای دست یابی به این مهم در این تحقیق با عنوان سیمای امیرالمومنین حضرت علی (علیه السلام) آینه معرفت الهی، در ابتدا به سراغ فرمایشات حضرت راجع به خداشناسی رفته، سپس بروز شخصیت توحیدی ایشان را در دیدگاههای دوست و دشمن بررسی کرده و بعد از آن به بیان ویژگیهایی از ایشان در این زمینه پرداخته شده و در انتها تجلی معرفت الهی در زندگی حضرت بررسی شده است و در همه موارد نکات معرفتی استخراج و نتیجه به دست آمده در پایان این است که حضرت علی (علیه السلام) باب معرفت الله بوده و شناخت هر چه بهتر نسبت به آن حضرت به شناخت بهتر از خداوند متعال می انجامد و الگو قرار دادن سیره آن حضرت آثار معرفه الله را در ابعاد گوناگون زندگی انسان ساری و جاریمی گرداند.